Sam Byers schreef zijn eerste column thuis op de bank in Engeland, in plaats van op zijn hotelkamer in Den Haag – hij had zijn vliegtuig gemist. En dit vond hij een uiterst prettige ervaring, want doordat hij zijn vliegtuig niet had gehaald, was hij een niet-bestaande persoon geworden. Hij was niet op de plek waar hij had moeten zijn –in Den Haag – en tegelijkertijd was hij, voor de mensen die ervan overtuigd waren dat hij wel in Den Haag was, ook niet thuis en dus werd hij niet bij hun plannen en eisen betrokken. Sam schrijft dat een dergelijk niet-zijn tegenwoordig letterlijk een hele kunst is, een moeilijk te bereiken toestand. En als we ons er dan in bevinden, voelen we meteen iets van schuld.
Ik begrijp nu precies wat hij bedoelt! Ook mijn dag bestaat uit tientallen verplichtingen, deadlines, gebeurtenissen en opdrachten die binnen bepaalde tijd en op een bepaalde plek vervuld moeten worden. Opstaan wanneer de wekker besluit dat het tijd is om op te staan, de kinderen wakker maken, voor hun tussendoortje zorgen, helpen met aankleden, ze op tijd naar school en naar de kleuterschool brengen, de trein halen die volgens de dienstregeling rijdt, elke dag hetzelfde, deadlines halen, mails redelijk op tijd beantwoorden, lunch in de tijd dat die geserveerd wordt halen, afspraken op tijd nakomen, de trein halen, de kinderen op tijd ophalen van de naschoolse opvang, op tijd bij naschoolse activiteiten zijn, en de kinderen daarvandaan weer zo ophalen dat ze niet als laatsten overblijven, met huiswerk helpen, het avondeten op het gebruikelijke tijdstip maken, een verhaaltje voor het slapengaan, elke avond hetzelfde. Als er iets fout gaat – ik mis de trein, ik blijf ergens hangen – stort het hele systeem in elkaar. Daarom mag ik niet ergens blijven hangen. Facebook wil weten waar ik me nu bevind en waar ik was toen ik mijn status schreef. De bank wil weten waar ik woon en hoeveel ik verdien, al mijn rekeningen eisen dat ik me bij het internetbankieren identificeer, ze vragen een wachtwoord, antwoord op een controlevraag. Thuis verwacht iedereen dat ik ben, waar ik normaal gesproken hoor te zijn, dat ik constant online ben, dat ik constant mijn telefoon aan heb, en dat ik altijd opneem, dat ik dan daar in één van de mij toegedichte vormen ben – als moeder, echtgenote, dochter, manager, schrijfster.
Ik mis de stilte. Een gesprek dat niet bruut wordt verstoord door een arriverende trein, maar slechts zacht gedempt wordt door de slaap. Een ontmoeting waar niets belangwekkends uitkomt, slechts enkele gezamenlijke gedachtes, een mooie vertakte zin, een aanraking.
Soms is het frustrerend. Soms vraag ik me af of ik dit wilde, of ik er bedacht op was dat volwassenheid zo zou zijn. Geprogrammeerd als een trein die moet rijden volgens de dienstregeling, ontworpen met het oog op een zo groot mogelijk aantal reizigers. Een trein gekluisterd aan de rails, voortgeduwd door zijn eigen gewicht. De vraag is of het door de leeftijd of de tijdgeest komt. En ik vraag me af wat je eraan kunt doen…
Ik weet het niet hoe het met Sam zit – ik moet het hem vragen – maar ik ervaar hier en nu korte flitsen van het niet-zijn. In een stad waar niemand me kent, met een uitgeschakelde telefoon. Ik heb een aantal verplichtingen, maar vergeleken bij een gewone dag zijn dat peanuts. Ik heb wel een kaart, maar kijk er niet op. Ik heb mensen om me heen, maar geen van hen wil iets van me, niemand bemoeit zich met mijn beslissing om hier te zijn of daar te blijven. Het is geen negeren, het is respect, het voordeel van de anonimiteit van tijdelijke vastomlijnde ontmoetingen.
En zo dwaal ik door de straten, kijk ik door de ramen, zit ik met een koud geworden, leeg koffiekopje in een café. Lang. Ik weet niet hoe laat het is. Niemand groet me, niemand schenkt aandacht aan mij in de menigte. Mijn enige taak is nadenken. Met mezelf alleen zijn. En schrijven. Woorden, zinnen, verhalen, verhalen verzinnen, daarin mensen creëren, een nieuwe realiteit scheppen, samenhang zoeken. Dat is een territorium waarin alles mogelijk is, waarin je een sprong kunt maken in de tijd, die kunt inkorten, uitrekken, naar het verleden kunt terugkeren, het verbeteren, wijzigen, met de tijd werken als met klei.
Mijn vrijheid. Mijn autonomie.